شناسائي موقعيت جغرافيائي و كوههاي آذربايجان

1-  موقعيت و وسعت استان : استان آذربايجان شرقي ( با احتساب استان اردبيل ) در شمال غربي ايران بين 37 تا 39 درجه عرض شمالي و 45 تا 48 درجه طول شرقي ارز نصف النهار مبدا ( گرينويچ ) قرار گرفته است وسعت اين استان بالغ بر 47105 كيلومتر بوده و اين مقدار معادل 7/4 درصد مساحت كل كشور را شامل ميشود .

2-  موقعيت جغرافيايي : اين استان از جهت شمال به كشور آذربايجان و جمهوري خود مختار نخجوان و ارمنستان از جنوب به استان آذربايجان غربي و زنجان ، از غرب به استان آذربايجان غربي و از سمت شرق به استان زرخيز گيلان و جمهوري آذربايجان محدود مي شود . بلند ترين نقطه استان مخروط آتشفشاني قله سبلان با 4811 متر ارتفاع و پست ترين نقطه آن جلگه دشت مغان با 100 متر ارتفاع از سطح دريا قرار گرفته است .

ناهمواريها و كوههاي استان

ناهمواريهاي آذربايجان به چهار بخش عمده تقسيم مي شود .

1-  كوههاي شمالي استان : شامل سلسله جبال قراداغ كه از كوههاي آرارات واقع در مرز ايران و تركيه شروع شده تا دشت مغان و شمال مشگين شهر ادامه مي يابد . كوههاي ميشو داغ و موروداغ در رديف كوههاي شمالي آذربايجان هستند .

الف : كوههاي ارسباران ( قره داغ ) اين رشته كوه به طول 220 كيلومتر از كوههاي آرارات واقع در مرز ايران و تركيه شروع و تا كوههاي طالش در شرق ادامه دارد . عرض آن بين 30 تا 65 كيلومتر متغير مي باشد .

دامنه هاي شمالي اين ناحيه پوشيده از جنگل و مراتع سرسبز بوده و دامنه هاي جنوبي آن غالباً  مرتع و چمنزار بوده چون بهشت برين هر بيننده را مقهوت و مبهوت خويش مي سازد .

قلل معروفي كه در اين سلسله جبال قرار گرفته اند به قرار زير مي باشند :

1-  قله دره ريز : اين قله به ارتفاع 2600 متر از سطح دريا در قسمتهاي جنوبي شهرستان جلفا قرار گرفته و جزو مناطق حفاظت شده محسوب ميشود و در آن انواع حيوانات وحشي به وفور يافت مي شود .

2-  قله كيامكي ( كمچي داغ ) به ارتفاع 3347 متر

3-  قله كمتال 3200 متر

4-  قوشا داغ 3149 متر

5-  شيور 2500 متر

6-  هشتاد سر 2908 متر

7-  گوي به نبل 2700 متر چ

8-  آي نعلي 2728 متر

9-  كوه جمهور ( قلعه بابك ) 2600 متر

      10 – سلطان سنجر 3050 متر

11- قازان داغ 2572 متر

12- كوه كسبه 2953 متر

       13- قره گوز 2415 متر

      14 – ديوان داغ 2257 متر

      15 – سامبران

      16- مشك عنبر

       17- آق داغ

       18 – پير سقا

        19 – جلا داغ

        20 – پشتو

         21- گئچي قلاسي 2100 متر

ب : ميشوداغ : رشته كوههاي ميشو  داغ در جنوب و جنوب غربي شهرستان مرند و شمال درياچه اروميه در جهت شرقي غربي كشيده شده و حداكثر ارتفاع آن قله علمدار به ارتفاع 3155 متر مي باشد .

1-  قله معروف ميشو داغ 2847 متر

2-  قله كوي زنگي 3100 متر

3-  قله علمدار 3155 متر

4-  قله شانجان 2830 متر

5-  قله قره بله 2584 متر

6-  قله گئچي قلعه سي 2050 متر

ج : كوههاي موروداغ : كوه موروداغ در 35 كيلومتري غرب تبريز در جهت شرقي – غربي از ارتفاعات شمالي صوفيان به سمت تبريز كشيده شده است اين رشته كوه در شمال تبريز به كوه بهلول متصل شده از گردنه پايان گذشته به گردنه شبلي منتهي مي شود . امتداد اين سلسه جبال به سمت شرقي از كوه تك آلتي عبور كرده و پس از قطع جاده بستان آباد – سراب به رشته كوه بزغون متصل مي گردد .

قلل اين رشته كوه از سمت غرب به شرق عبارتند از :

1-  پير موسي 2210 متر

2-  خواجه مرجان 2100 متر 

3-  بهلول 2200 متر

4-  هيلله 1850 متر 

5-  دنه 2300 متر

6-  عينالي 1800 متر

7-  پكه چين 1945 متر

8-  تك آلتي 2617 متر

2-  كوههاي شرقي استان : شامل كوههاي طالش – خلخال – صلوات داغ و خروسلو كه در شرق آذربايجان در جهت شمالي – جنوبي كشيده شده اند اين كوههاي مانع نفوذ رطوبت درياي خزر به داخل استان مي شوند . دامنه هاي شرقي اين كوهستان را جنگلهاي انبوه خزري پوشانده و دامنه هاي غربي آن پوشيده از چمن زار و مراتع طبيعي است قلل معروف منطقه عبارتند از :

1-  قله آق داغ 3303 مر

2-  عجم داغ 3009 متر

3-  نبرو داغ ( ارگنه ) 3197 متر

4-  حصار بولاغي 2904

       5 – قله ناو

6- قله الماس

7-  قله آزنو

صلوات داغ و خروسلو : دنباله رشته كوههاي طالش در جهت شمال به توده كوهستاني كم ارتفاعي مي پيونددكه به كوههاي صلوات داغ معروف ميباشند حداكثر ارتفاع در اين رشته كوه قله صلوات داغ به ارتفاع 2228 متر مي باشد . كوههاي كم ارتفاع خروسلو با 700 متر ارتفاع ، ارتفاعات شمالي ، صلوات داغ به سمت دشت مغان را تشكيل مي دهند .

3-  ارتفاعات جنوب و جنوب شرقي استان : شامل ارتفاعات قافلانكوه در شهرستان ميانه مي باشد . ارتفاع قافلانكوه 1880 متر بوده و در جنوب شهرستان ميانه توسط رودخانه قزل اوزن به دو بخش شرقي و غربي تقسيم مي شود كه ضلع شرقي آن  بسوي منجيل و ضلع غربي آن به طرف شهرستان سقز امتداد مي يابد . قافلانكو ه تقريباً فاقد پوشش گياهي است اين كوه صخره و سنگستاني است .

قز قلعه سي ( قلعه دختر ) و ميدان داغي در اين منطقه واقع شده اند .

4-  كوههاي مركزي شامل : سبلان ، سهند ، بزغوش

الف : سبلان : مهمترين و يكي از زيبارين سلسله جبال آذربايجان محسوب مي شود . رشته كوه آتشفشان سبلان از دره قره سو ( از شعبه هاي رودخانه ارس ) در شمال غرب شهرستان اردبيل شروع شده و در جهت شرقي غربي به طول تقريبي 60 كيلومتر و عرض 48 كيلومتر تا كوه قوشه داغ در جنوب شهرستان اهر امتداد مي يابد . سبلان داراي درياچه زيبائي در دهانه مي باشد كه اطراف آن در تمام سال پوشيده از برف و يخ ميباشد . مهمترين منابع آبهاي گرم معدني كشور در اين منطقه واقع شده اند .

قلل مشهور اين كوهستان عظيم به قرار زير مي باشند .

1-  قله سبلان با ارتفاع 4811 متر

2-  قلل سه گانه هرم ( 1 و 2 و 3 ) به ارتفاع 4407 متر ، اين قلل به علت ارتفاع قابل توجه و با داشتن صخره و يخچالهاي طبيعي از موقعيت ممتازي برخوردار مي باشند .

3-  قله كسري داغ به ارتفاع 4407 متر

4-  ياپراخ داغ به ارتفاع 4050 متر

5-  قزل گل داغ به ارتفاع 3696 متر

6-  نرميق داغ 3105 متر

7-  بوز داغ به ارتفاع 3725 متر

8-  بابا مقصود به ارتفاع 3650 متر

9-  چال داغ به ارتفاع 2325 متر

10- ايلانجوق به ارتفاع 2110 متر

11- طاووس داغ به ارتفاع 3140 متر

ب : سهند : كوه آتشفشاني سهند به صورت منفرد در مركز آذربايجان و در 45 كيلومتري جنوب تبريز واقع شده است طول اين رشته كوه حدود 75 كيلومتر مي باشد . قله سهند به ارتفاع 3710 متر در مركز اين سلسه جبال قرار گرفته است و قله قوچ گلي داغ به ارتفاع 3750 متر بلندترين نقطه در منطقه به شمار مي رود .

 17 قله بالاي 3000 متر در اين منطقه واقع شده است . ديگر قلل منطقه عبارتند از :

1-  سلطان داغ 3304 متر

2-  دميو داغ 3568 متر

3-  گئچي قيه سي 3228 متر

4-  نوور داغ 3130 متر

5-  آق داغ 3550 متر

6-  شكر داغ 3032 متر

7-  چماقلو 2800 متر

8-  حرم داغ 3562 متر

9-  درويش 3180 متر

10-  شكر داغ 3032 متر

11- دودانلو 3000 متر

12- ميدان داغ 3391 متر

13- متال داغ 3284 متر

14- زري داغ 2974 متر

15- يانئخ داغ 3051 متر

16- علي وردي داغ  3208 متر

17- ارونه كوه 2954 متر 

18 – كندوان داغي

19 – زين جناب داغي

20- بويوك داغ

21- الوان داغي

22- بركت داغي

23- باراز داغ

24- يتگجه

25 – قوز لوجه

26- هرگان

27- گينوف

28- شرشر داغ 3236 متر

29 – قازان داغي

همچنين قلل قبله داغ به ارتفاع 2782 متر و قلل قاف داغي و ترشكو داغ از پيشكوههاي سهند غربي در منطقه به شمار مي روند .

ج : بزغوش : در جنوب كوهستان سبلان كوههاي بزغوش واقع شده است طول آن 120 كيلومتر و عرضش 45كيلومتر مي باشد و در جهت غربي – شرقي تا دره قرانقوچاي كه آن را از دامنه هاي شرقي سهند جدا  مي سازد ادامه مي يابد . بلندترين نقطه در اين كوهستان قله بزغوش به ارتفاع 3303 متر در جنوب شهرستان سراب واقع شده است . چشمه هاي آب گرم معدني و چراگاه و چمنزارهاي طبيعي با چشم اندازهاي دل انگيز از مشخصات شاخص منطقه مي باشد .

همچنين در ضلع شرقي دياچه اروميه و در جزيره اسلامي قلعه هولآلوخان و قله صخره اي توربين قرار گرفته است . بهترين مكان جهت سنگنوردي مي باشد . بلندترين نقطه در جزيره اسلامي 2175 متر ارتفاع دارد .

در جنوبي ترين قسمتهاي استان و در منقه چاراويماق قله هايي قرار گرفته اند كه مهمترين آنها بدين شرح ميباشند:

1-  اوچ مازو 2488 متر

2-  اكوزداغ 2413 متر

3-  گل دامن 2745 متر

4-  اربت داغ 2843 متر

5-  خاله اوشاغي 2830 متر

اين قلل به علت بعد مسافت و ارتفاع نسبتاً كم ، كمتر صعود شده اند .

كليه مطالب اين بخش توسط آقای بهتاش جمع آوري و ارائه شده است، كمال تشكر و قدر داني را از ايشان داريم.